Niesziekte Q&A

Niesziekte is de meest voorkomende infectieziekte bij de kat. Iedereen die veel met katten te maken heeft, wordt er vroeg of laat mee geconfronteerd.

Het is een ziekte die als een onschuldige verkoudheid voorbij kan gaan of als een dodelijke griep kan toeslaan. Geen wonder dat ze door veel katteneigenaren gevreesd wordt en er altijd veel vragen over gesteld worden.

Dierenarts Chris Polanen geeft antwoord op de meest gestelde vragen.

Wat is niesziekte?

Niesziekte is een verzamelnaam voor infecties van de voorste luchtwegen van de kat (neus, keel, luchtpijp). Deze infecties veroorzaken: niezen, snot uit de neus, vieze ogen, blaren op de tong, hoesten en algemeen ziek zijn.

Waar wordt niesziekte door veroorzaakt?

De belangrijkste verwekkers van niesziekte zijn twee virussen: het rhinotracheitis virus en het calicivirus. Chlamydia en Bordetella, twee soorten bacteriën kunnen elk ook niesziekte veroorzaken, alleen of in combinatie met een van de twee virussen.

Is niesziekte gevaarlijk?

Dat hangt af van de situatie. Katten die gevaccineerd zijn zullen geen of slechts milde ziekteverschijnselen vertonen. Katten die niet (of te lang geleden) gevaccineerd zijn kunnen ernstig ziek worden. Hoge koorts, een verstopte neus en soms blaren op de tong zijn dan de oorzaken waardoor een kat stopt met eten en drinken. De meeste katten zullen met diergeneeskundige zorg de infectie overleven. Voor kittens, oude of zwakke dieren bestaat echter het gevaar dat ze aan de ziekte overlijden.

Wanneer loopt mijn kat de meeste kans om niesziekte op te lopen?

Niesziekte komt het meest voor op plekken waar katten in grote groepen bij elkaar gehouden worden. Dus pensions, asiels en huishoudens met veel katten. Ook kittens die uit dierenwinkels afkomstig zijn of van boerderijen hebben vaak niesziekte. Vooral in pensions en asiels ligt niesziekte altijd op de loer. De besmettingen die daar ontstaan zijn vaak ernstig en hardnekkig. Vandaar de grote nadruk op vaccinatie voor een kat er naartoe gaat.

Hoe kan niesziekte voorkomen worden?

Als er voor een ziekte geldt ’voorkomen is beter dan genezen’, dan is het niesziekte! Door op tijd te vaccineren voorkom je dat je kat ziek wordt. Gevaccineerde katten krijgen hoogstens een milde verkoudheid die snel weer overgaat. Over het algemeen worden kittens gevaccineerd bij 9 en 12 weken. De daaropvolgende vaccinatie op éénjarige leeftijd is ook erg belangrijk.

Moet een kat elk jaar gevaccineerd worden?

Daar is veel discussie over. In de Verenigde Staten worden bijvoorbeeld veel katten om de twee jaar gevaccineerd. De grote vraag is of de bescherming tegen niesziekte dan voldoende is. Fabrikanten van vaccins geven maar de garantie van 1 jaar bescherming na vaccinatie. Het is in ieder geval verstandig om katten die risico lopen elk jaar te vaccineren.

Moet een binnenkat elk jaar tegen niesziekte gevaccineerd worden?

Er zijn onderzoeken die er op wijzen dat een kat die nauwelijks risico loopt, niet elk jaar gevaccineerd hoeft te worden. Denk er wel aan dat de virussen die niesziekte veroorzaken door mensen aan handen en kleding meegenomen kunnen worden. Iemand die in contact is geweest met een kat die niesziekte heeft, kan het virus dus overbrengen. Ik zie in mijn praktijk af en toe gevallen van katten die niet in contact komen met andere katten en toch niesziekte krijgen. Hoe de kat besmet is, blijft dan meestal een raadsel.

Het is belangrijk dat een kitten een goede basisvaccinatie krijgt, d.w.z. een vaccinatie op leeftijd van 9 en 12 weken en een jaar later een herhaling. Een kat die altijd binnen zit kan na deze basisvaccinatie, waarschijnlijk wat minder vaak gevaccineerd worden. Helemaal stoppen met vaccineren, zoals veel mensen doen die binnenkatten hebben, is echter onverstandig. Dan heeft de kat geheel geen afweerstoffen en als de niesziekte dan toeslaat, kunnen de gevolgen ernstig zijn.

Mijn kat heeft niesziekte gekregen na de vaccinatie. Hoe kan dat?

Soms heeft een kat al een niesziekte infectie onder de leden, zonder dat dit te zien is. Wordt zo’n kat gevaccineerd, dan is er een grote kans dat de kat ziek wordt. Vaccineren is namelijk een beetje verzwakt virus inspuiten en het lichaam zo aanzetten tot het maken van afweerstoffen. Als er al een sluimerende niesziekte infectie gaande is, wordt het afweersysteem overbelast en de kat ziek.

Zijn alle niesziekte vaccinaties hetzelfde?

Nee, er zijn grote verschillen. Allereerst zijn er levende en dode vaccins. Een levend vaccin bevat levend, maar verzwakt, virus. Zo’n vaccin geeft een goede bescherming, maar een kat die al niesziekte of een andere ziekte onder de leden heeft, kan na zo’n vaccinatie ziek worden.
Een dood vaccin bevat dood virus. De bescherming is wat minder, maar een kat wordt er nooit ziek van. Er worden overigens steeds betere dode vaccins ontwikkeld. Verschillende merken vaccins bevatten verschillende virusstammen. Fabrikanten van recent ontwikkelde vaccins claimen dat deze vaccins beter afgestemd zijn op de momenteel voorkomende virusstammen. In hoeverre dit in Nederland ook daadwerkelijk het geval is, is in de praktijk nog niet duidelijk geworden.

Er zijn ook niesziektevaccins die behalve de virussen ook Chlamydia bevatten. De opvatting van virologen in Nederland is dat deze Chlamydia vaccinatie niet aan alle katten gegeven hoeft te worden. Alleen in situaties waar er een grote kans is op een Chlamydia infectie. Dat is bijvoorbeeld in bepaalde pensions en asiels aangetoond.

Er bestaat ook een aparte Bordetella-vaccinatie die in de neus toegediend wordt. Deze beschermt het neusslijmvlies tegen infectie door de Bordetella bacterie. Deze bacterie kan ook niesziekte veroorzaken. Deze extra vaccinatie kan in combinatie gegeven worden met de gewone niesziekte enting tegen de virussen. Voor katten die in een situatie komen waarbij de infectiedruk hoog is zoals een pension of asiel, lijkt deze enting nuttig.

Mijn kat heeft niesziekte en komt er ondanks antibiotica maar niet vanaf. Hoe kan dat?

Dan is er sprake van chronische niesziekte. Sommige katten slagen er niet in een niesziekte infectie geheel kwijt te raken. Dit noemen we niesziektedragers. Ze zullen gedurende hun leven telkens weer niesziekte symptomen vertonen en zijn dan ook besmettelijk voor andere katten.
De oorzaak van de meeste niesziekte infecties zijn het herpes- en calicivirus. Als de slijmvliezen door deze virussen zijn aangetast volgen er bacteriële infecties. Dit is duidelijk te zien als er vies snot uit de neus komt en als de ogen vies zijn. Antibiotica helpt niet tegen de virussen, maar wel tegen de bijkomende bacteriën. Daarom knapt een kat die niesziekte heeft vaak snel op na een antibioticakuur. Het snot verdwijnt en de ogen worden schoon. De virussen moet het lichaam echter zelf overwinnen. Zo’n kat kan dus wel langdurig blijven niezen.
Gaat het niezen over, wil dat bij zulke katten niet zeggen dat de ziekte voorgoed voorbij is. Het zal na een tijdje weer terugkomen.

Hoe kan niesziekte het best behandeld worden?

Dat hangt van de omstandigheden af. Als je kat in goede conditie is en op tijd gevaccineerd, zullen de verschijnselen erg mild zijn: niezen, wat vochtige ogen, misschien wat minder eetlust. Dan hoeft er eigenlijk niets gedaan te worden. Is je kat niet gevaccineerd en echt ziek (snot uit de neus, vieze ogen, geen eetlust, koorts) dan zal de behandeling bestaan uit een koortsremmend middel en antibiotica. Dit geldt vooral voor kittens en oude of zwakke katten.
Chronische niesziekte is moeilijker te behandelen. Antibiotica helpt wel wat, maar het is vooral de weerstand van de kat die verbeterd dient te worden. Een middel dat hiervoor gebruikt wordt is lysine, een aminozuur. Er zijn aanwijzingen dat het de weerstand van de kat verhoogt. Lysine wordt tegenwoordig ook in sommigen merken kattenvoeding verwerkt.
Interferon is ook een stof die de weerstand verhoogd en is in Nederland op de markt voor diergeneeskundig gebruik. Een nadeel is dat interferon erg duur is en succes zeker niet gegarandeerd kan worden.

Uw advies aan onze lezers?

Niesziekte is alleen gevaarlijk als je kat niet gevaccineerd is. Denk er aan als je een nieuwe kat in huis kat neemt, dat deze kat niesziekte bij zich kan dragen zonder dat dat aan de buitenkant te zien is. Dit geldt vooral voor katten die uit een grote groep komen, dus uit een dierenwinkel, asiel of van een boerderij of fokker. Ook gewoon een huis vol katten die niet gevaccineerd zijn is vaak een bron van niesziekte infecties. Zorg dat je katten gevaccineerd zijn ruim voordat er een nieuwe kat in huis komt. Voor bezoek aan een pension of asiel moet je kat uiteraard ook goed gevaccineerd zijn.

Bron: Dierenarts Polanen – www.dierenarts-polanen.nl